Haviltex-norm en commerciële contracten. Effect van de entire agreement clausule is relatief.

In een recent arrest heeft de Hoge Raad bevestigd dat de zogenoemde Haviltex-norm ook van toepassing is bij de uitleg van bepalingen uit commerciële contracten en daarmee ook bij een entire agreement clausule. Eerst enkele opmerkingen over de uitleg van overeenkomsten en de zogenoemde entire agreement clausule.

Uitleg van overeenkomsten. Haviltex-norm vs. taalkundige uitleg

Als partijen van mening verschillen over de uitleg van een overeenkomst dan komt dat vaak omdat de bedoeling van partijen uiteenloopt, de overeenkomst voor meerdere uitleg vatbaar is of omdat partijen niet hebben gedacht aan de situatie die zich voordoet. Anders dan bijvoorbeeld naar Engels en Amerikaans recht waarbij er in de eerste plaats wordt uitgegaan van de bewoordingen van de overeenkomst, is naar Nederlands recht de bedoeling van partijen het uitgangspunt voor de uitleg van overeenkomsten.Hiertoe heeft de Hoge Raad de Haviltex-norm geformuleerd.

De Haviltex-norm houdt in dat voor de uitleg van contractuele bepalingen, beslissend is de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en hetgeen zij wat dat betreft redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval kan er bij de uitleg van een contractsbepaling echter meer gewicht worden toegedicht aan de tekst van een contractuele bepaling (de taalkundige uitleg) dan aan de partijbedoelingen bij de contractuele bepaling (Haviltex-norm). Omstandigheden die ertoe kunnen leiden dat er in het kader van de uitleg van een contractuele bepaling meer gewicht wordt toegekend aan de tekst van een dergelijke bepaling en minder aan de (door één van de partijen gestelde) bedoeling van de bepaling zijn:

  1. de aard van het contract (of het een zakelijk ‘commercieel’ contract is aangegaan tussen professionele partijen);
  2. de omvang en gedetailleerdheid van het contract;
  3. de wijze van totstandkomg van het contract (is er uitvoerig onderhandeld of is er direct getekend zonder enige onderhandeling);
  4. zijn partijen bijgestaan door (juridische) adviseurs of advocaten;
  5. de entire agreement clausule.

Entire agreement clausule

De entire agreement clausule of in het Nederlands de ‘volledige overeenkomst clausule’ staat samen met andere bepalingen vaak aan het eind van een commercieël contract opgenomen en deze bepalingen worden ook wel ‘boiler plate’ clausules (in het Nederlands: standaardbepalingen) genoemd. De bedoeling van een entire agreement clausule is in feite om de uitleg van de bepalingen in een contract af te bakenen. Over het algemeen bepaalt een entire agreement clausule dat het betreffende contract alle rechten en verplichtingen bevat van de contractspartijen en dat alle mondelinge en schriftelijke afspraken die voor het contract zijn gemaakt door het aangaan van het contract, komen te vervallen. Zo op het eerste gezicht lijkt een dergelijke clausule nogal vergaand en voor weinig interpretatie vatbaar. Naar Engels en Amerikaans recht, kan dit zeker het geval zijn, maar naar Nederlands recht is het effect van een entire agreement clausule relatief. Dit komt omdat naar Nederlands recht het altijd zal afhangen van de feiten en omstandigheden of een contractspartij met succes een beroep kan doen op de entire agreement clausule waardoor de onderhandelingsgeschiedenis kan worden genegeerd bij de uitleg van een contractuele bepaling.

Als de entire agreement clausule bijvoorbeeld slechts een standaardbepaling is en geen deel uitmaakt van een gedetailleerd en omvangrijk contract, het contract en daarmee de clausule ook niet verder zijn uitonderhandeld en indien één der partijen ook niet is bijgestaan door een juridisch adviseur, dan zal er in de praktijk weinig waarde worden toegekend aan een entire agreement clausule. Voor de uitleg van een contractuele bepaling zal in dat geval weer wel worden teruggegrepen op de bedoeling van partijen en de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en hetgeen zij in dat kader redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten (Haviltex-norm).

Hoge Raad 5 april 2013: Haviltex-norm van toepassing op commerciële contracten. Entire agreement clausule geeft geen doorslag.

In de casus die heeft geleid tot het arrest van de Hoge Raad van 5 april 2013, ging het kortgezegd om het volgende. Lundiform B.V. (‘Lundiform’) en Mexx Europe B.V. (‘Mexx’) hebben een overeenkomst gesloten op basis waarvan Lundiform aan Mexx bepaalde ‘hardware’ zou leveren ter inrichting van ruim dertig nieuwe winkels van Mexx. Lundiform stelt zich op het standpunt dat Mexx aan haar heeft gegarandeerd dat Mexx de door Lundiform ingekochte en geproduceerde hardware zou afnemen. Lundiform beroept zich hierbij op een schriftelijke verklaring van een inkoopmanager van Mexx van voor de totstandkoming van de overeenkomst en op de handelwijze van Mexx voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst. Mexx verweert zich door zich te beroepen op de entire agreement clausule en daarmee op een taalkundige uitleg van de overeenkomst en stelt zich op het standpunt dat de verklaringen van de inkoopmanager en haar handelwijze van voor het aangaan de overeenkomst daarom niet van belang zijn.

De Hoge Raad overweegt dat aan de taalkundige uitleg van de overeenkomst geen doorslaggevend gewicht moet worden toegekend indien het door Lundiform gestelde juist is dat (i) partijen niet over de overeenkomst hebben onderhandeld, (ii) Lundiform niet werd bijgestaan door een jurist en (iii) de overeenkomst een modelcontract betrof dat was opgesteld door de juridische afdeling van Mexx.  De Hoge Raad vervolgt door te bevestigen dat de Haviltex-norm ook bij de uitleg van commerciële contracten het uitgangspunt blijft. Ook indien bij de uitleg van een overeenkomst groot gewicht toekomt aan de taalkundige betekenis van de gekozen bewoordingen, dan kunnen de overige omstandigheden meebrengen dat een andere (dan de taalkundige) betekenis aan de bepalingen van de overeenkomst moet worden gehecht. Beslissend blijft de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten, aldus de Hoge Raad.

Over de entire agreement clausule overweegt de Hoge Raad dat een dergelijke clausule een relevante omstandigheid kan zijn bij de uitleg van een overeenkomst waarvan deze clausule deel uitmaakt. Welke betekenis aan de entire agreement clausule toekomt is afhankelijk van de omstandigheden van het geval, waaronder de bewoordingen van de overeenkomst, de aard, de inhoud, de strekking en de mate van gedetaileerdheid van de overeenkomst en de wijze waarop de clausule tijdens onderhandelingen ter sprake is gekomen en onderdeel van de overeenkomst is geworden. De Hoge Raad stelt verder dat de entire agreement clausule is op zichzelf geen uitlegbepaling is en dat deze clausule een specifieke herkomst en functie heeft in het Anglo-Amerikaanse recht, maar dat deze clausule naar Nederlands recht niet zonder meer een bijzondere betekenis heeft. Een entire agreement clausule staat er niet zonder meer aan in de weg dat voor de uitleg van de overeenkomst betekenis wordt toegekend aan verklaringen die zijn afgelegd dan wel gedragingen die zijn verricht in het stadium voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst.

Heeft u vragen over deze uitspraak of heeft u andere ondernemingsrechtelijke vragen, neem dan vrijblijvend contact op met Peter Keegstra tel.: 020-334 26 19 / e-mail: pkeegstra@kernadvocatuur.nl